MẶC TỬ—NGƯỜI SÁNG LẬP HỌC PHÁI MẶC GIA TRUNG QUỐC
Mặc Tử cho rằng, tất cả những đạo đức lễ giáo tập tục, mọi chế độ xã hội đều phải “Thiên hạ chi đại lợi”, nghĩa là phải có lợi cho thiên hạ, chứ không phải chỉ có lợi cho một giai cấp nào. Mặc Tử từ chối tư tưởng hưởng thụ xa xỉ, chống chiến tranh, phản đối hậu táng, phản đối chế độ thế tập và thế lộc cho giai cấp vương hầu quý tộc. Mặc Tử thiết tưởng cho một xã hội hợp lý, trong xã hội đó, mọi người tuyển chọn người tài giỏi có đạo đức nhất thiên hạ đứng ra làm Thiên tử, rồi thiên tử lại lựa chọn người tài ba làm phụ trợ cho mình, các nước, các nơi, các thôn cũng đều theo mô hình như vậy.
Mặc Tử sinh sau Khổng Tử, vào đúng thời kỳ Xuân Thu Chiến quốc giao nhau, đó là thời đại biến thiên của lịch sử. Chế độ chính trị thời nhà Chu hoàn toàn tan rã, về kinh tế, ngành nông nghiệp và thủ công nghiệp tương đối phát triển, ngành thương mại bắt đầu hưng thịnh, trước bối cảnh thời đại như vậy, Mặc Tử phản đối chế độ của nhà Chu và tuyên truyền “Hưng lợi trừ hại” có nghĩa là đề xướng những gì có lợi và loại trừ những gì có hại cho thiên hạ v.v.. Đây cũng chính là những đòi hỏi và phản ánh của tư tưởng thường dân.
Mặc Tử cho rằng, “Vi dân hưng lợi trừ hại”, chính là sứ mệnh của mình, ông đã phấn đấu không mệt mỏi cho ý tưởng này. Ông đi du thuyết các nước chư hầu, mưu cầu chấm dứt chiến tranh, xã hội bình yên, dân sinh ổn định. Hơn hai nghìn năm qua, vẫn luôn lưu truyền chuyện Mặc Tử tìm cách ngăn chặn nước Sở tấn công nước Tống. Chính vì vậy, trí tuệ, lòng kiên định và nghĩa cử dũng cảm của Mặc Tử đã được nhân dân muôn đời tôn kính. Về sau, những người con anh dũng hy sinh chống lại ngoại xâm, dũng cảm vì đại nghĩa cho công bằng đều đến từ tư tưởng Mặc gia.
Năm 136 trước công nguyên, kể từ khi Hán Vũ Đế chỉ tôn sùng Nho thuật, sự ảnh hưởng của Mặc Tử trở nên yếu dần. Song cuốn “Mặc Tử ”, kết tinh tư tưởng của Mặc Gia đã được bảo tồn và lưu truyền cho đến ngày nay. Cuốn “Mặc Tử” là do những người theo đuổi Mặc Gia chỉnh sửa, sáng tác tập thể mà thành, tập trung quãng thời gian từ đầu thời Chiến Quốc cho đến cuối thời Chiến quốc, nội dung cuốn sách tương đối phức tạp. Trong đó, 24 thiên là “Thượng Hiền”, “Thượng đồng”, “Phi công”, “Kiêm ái” là những bài luận về phòng thủ phòng ngự của Mặc gia, cuốn “Canh trụ” v.v. đã ghi lại những ngôn luận và hành động của Mặc Tử và các đệ tử.
Trong cả hệ thống tư tưởng Mặc Gia, tư tưởng quân sự chiếm vị trí quan trọng. Tư tưởng quân sự trong cuốn “Mặc Tử” là học thuyết phòng ngự của bên yếu thế, người về sau gọi đây là “Mặc thủ”, trong đó có hai nội dung chủ yếu, đó là “Phi công”, tức là phản đối cuộc chiến tranh phi nghĩa tấn công cướp đoạt; và “Cứu thủ”, có nghĩa là ủng hộ cuộc chiến tranh chính nghĩa phòng thủ.
Mặc Tử từ ban đầu học tập Nho gia, cuối cùng không những xa rời thậm chí đi ngược lại với tư tưởng Nho gia, Mạnh Tử từ ban đầu học tập Mặc Tử, cuối cùng quay về với Nho gia. Tuy Mạnh Tử có nhiều ngôn luận công kích Mặc Gia, nhưng rất nhiều quan điểm của Mạnh Tử lại chịu sự ảnh hưởng sâu sắc của Mặc gia. đặc biệt là các quan điểm như “Xá thân vi nghĩa”, “Dân vi quý, quan vi khinh” v.v..
Các bạn thân mến, trên đây Sảnh Hoa vừa giới thiệu với quý vị và các bạn về Mặc Tử-Người sáng lập phái Mặc Gia thời cổ Trung Quốc, nếu bạn lỡ mất mốc giờ đón nghe trên sóng, mời bạn truy cập mục Hộp thư Ngọc Ánh trên tường Facebook để đón đọc và đón nghe trực tuyến vào bất cứ lúc nào và tại địa điểm nào.
Hộp thư kỳ này xin tạm khép lại tại đây, chúc các bạn an lành, vui khỏe, xin chào và tạm biệt các bạn.